Zakon

Urodził się w miejscowości Loyola (kraj Basków, Hiszpania) w średnio zamożnej rodzinie szlacheckiej. W wieku 16 lat podjął służbę w przybocznej gwardii wicekróla Nawarry, gdzie życie upływało na hazardowych grach oraz częstych pojedynkach. W 1521 r., gdy pomiędzy Francja a Hiszpania wywiązała się wojna o Nawarrę przebywał w Pampelunie, gdzie został ranny. Podczas długiej rekonwalescencji przeczytał Vita Christi Ludolfa Kartuza i Złota Legendę Jakuba de Voragine, co zapoczątkowało proces jego nawrócenia. W 1522 r. zrezygnował z kariery wojskowej został pielgrzymem i pustelnikiem, a owocem jego przemyśleń stały się słynne Ćwiczenia Duchowe.

W 1523 r. wyruszył z pielgrzymka do Ziemi Świętej, jednak z powodu trudnej sytuacji w tym regionie wrócił do Europy. Rozpoczął studia filozoficzne na uniwersytecie w Alkali i Salamance. W 1528 r. przeniósł się do Paryża by studiować na Sorbonie. Tu zaprzyjaźnił się z Piotrem Fabrem, Franciszkiem Ksawerym, Szymonem Rodriguesem, Jakubem Laínezem, Alfonsem Salmeronem oraz Mikołajem Bobadillą. Wszyscy oni staną się zalążkiem przyszłego zakonu jezuitów. 15 sierpnia 1534 r. w małej kapliczce na zboczu Montmartre w Paryżu wspólnie złożyli śluby ubóstwa i czystości. 24 czerwca 1537 r. otrzymali w Wenecji święcenia kapłańskie. 27 września 1540 r. papież Paweł III, bullą Regimini Militantis Ecclesiae (O Kościele walczącym), zatwierdził Towarzystwo Jezusowe.

W 1541 r. dokonano wyboru przełożonego generalnego, którym został Ignacy de Loyola. Stanowisko to piastował do 31 lipca 1556 r., do dnia swojej śmierci.

Charyzmat zakonu został określony przez św. Ignacego w Formule Instytutu: „Towarzystwo powołane jest do obrony i szerzenia wiary oraz doskonalenia dusz w życiu i nauce chrześcijańskiej (…) przez publiczne głoszenie kazań, wykłady i wszelkiego rodzaju posługę słowa Bożego oraz przez Ćwiczenia Duchowne, nauczanie religii (…) niesienie pociechy duchowej”.

Celem jezuitów jest służba Chrystusowi w Kościele pod sztandarem Krzyża i przewodnictwem Namiestnika Chrystusowego na ziemi „na większą chwałę Bożą”. Istota duchowości zakonu jest miłość ku Bogu, przenikająca cała działalność człowieka. Życie zgodne z charyzmatem zakonu ma być ciągłym wydawaniem się w ręce Boga, aby być całkowicie do Jego dyspozycji, jak najpełniej uczestniczyć w misji zbawczej Chrystusa i upodobniać się do Niego w miłości do Boga i ludzi, w czystości, ubóstwie i posłuszeństwie. Cechą charakterystyczną tego posłuszeństwa nie jest rygor zewnętrzny, ale umiłowanie woli Bożej, objawiającej się w konstytucjach i woli przełożonych. Szczególnym rysem duchowości jezuitów jest wielkoduszność oraz uniwersalizm, który oznacza ruchliwość apostolska i zdolność do adaptacji w różnych warunkach życia i służby we współczesnym świecie. Formacja jezuity składa się zasadniczo z następujących etapów: dwuletniego nowicjatu, zakończonego „pierwszymi ślubami”, poprzez które definitywnie wyraża się wolę życia w zakonie; studiów filozofii; tzw. „magisterki”, czyli praktyki duszpasterskiej, studiów teologii oraz tzw. trzeciej probacji. Po tym ostatnim okresie zarówno kapłani, jak i bracia składają „ostatnie śluby” i od tej chwili zostają w pełni włączeni do zakonu. Czas formacji trwa ok. 12 lat. Jezuici – kapłani dopuszczeni do złożenia uroczystej profesji zakonnej, oprócz ślubów wspólnych dla wszystkich zakonów, składają czwarty ślub – posłuszeństwa papieżowi. Ślub ten jest charakterystyczny dla Towarzystwa Jezusowego i jego charyzmatu. Realizacja celów wyznaczonych przez św. Ignacego odbywa się poprzez głoszenie kazań, spowiadanie, prowadzenie rekolekcji i misji, wychowanie młodzieży, kierowanie organizacjami katolickim, działalność naukowa i publicystyczna oraz duszpasterstwo w szpitalach i wiezieniach. Do tradycyjnych form apostolstwa w XIX i XX w. doszły nowe zaangażowania: propagowanie katolickiej etyki społecznej, praca na rzecz szerzenia sprawiedliwości, ekumenizm, konfrontacja z ateizmem, zaangażowanie w mediach oraz dawanie rekolekcji ignacjańskich. Obecnie jezuici prowadza 191 szkół wyższych, 477 szkoły średnie, 405 szkół podstawowych, 98 przedszkoli, 30 szkół zawodowych oraz 124 inne ośrodki edukacyjne. Ogromny dorobek naukowy i pisarski posiadają uniwersytety jezuickie i ośrodki badawcze, m.in. działające w Rzymie: Uniwersytet Gregoriański, Papieski Instytut Biblijny oraz Papieski Instytut Orientalny. W Polsce jezuici prowadza Akademię „Ignatianum” w Krakowie oraz Wydział Teologiczny „Bobolanum” w Warszawie. Wielu jezuitów poświęca się pracy w parafiach, katechizowaniu w szkołach i apostolstwu rekolekcyjno-misyjnemu, inni udzielają się w stowarzyszeniach i ruchach kościelnych, np. w powstałych z inspiracji zakonu: Apostolstwie Modlitwy i Wspólnocie Życia Chrześcijańskiego. Prowadzą kilka ośrodków duszpasterstwa akademickiego i 6 domów rekolekcyjnych. Są również bardzo mocno zaangażowani w mediach, m. in. kierują Radiem Watykańskim, a w Polsce Redakcja Katolickich Programów Radiowych i Telewizyjnych działająca w ramach Polskiego Radia i Telewizji.

Jezuici w ciągu pierwszych czterech wieków swojej działalności koncentrowali się na pracy apostolskiej, organizowaniu publicznej edukacji na wszystkich szczeblach – przede wszystkim średnim i wyższym oraz pracy misyjnej – szczególnie w Ameryce i Azji.

W niektórych państwach Europy (m.in. Hiszpania, Włochy, Polska) przyczynili się do stworzenia od podstaw systemu szkolnictwa podstawowego i średniego. W 1773 roku papież Klemens XIV ugiął się pod presją polityczną koalicji przewodzonej przez Burbonów i wydał breve Dominus ac Redemptor noster, którym zniósł oficjalnie i formalnie Towarzystwo Jezusowe we wszystkich krajach. W przeddzień kasaty jezuici liczyli 41 prowincji. W 1773 r. było 22,5 tys. jezuitów. Caryca Katarzyna II demonstrując swą niezależność pozwoliła garstce jezuitów pozostać na Litwie (na terenach I i II rozbioru Polski). W końcu w dniu 7 sierpnia 1814 r. papież Pius VII formalnie przywrócił zakon do istnienia w całym katolickim świecie. Rozpoczęło się stopniowe odbudowywanie Towarzystwa, otwierano kolegia i uniwersytety jezuickie. Powtórny pełny renesans zakonu nastąpił dopiero po II wojnie światowej, a szczególnie po Soborze Watykańskim II. Obecnie jezuici działają w ponad 114 krajach świata; posiadają własne uniwersytety, obserwatoria astronomiczne, instytuty geofizyczne, radiostacje, czasopisma, kilka szpitali, liczne szkoły średnie i podstawowe, rozgłośnie radiowe i telewizyjne.